Giỏ hàng đang trống. |
Giỏ hàng đang trống. |
Giỏ hàng đang trống. |
Xem thêm: Xét nghiệm viêm gan C
1, Triệu chứng nhiễm HCV
Nhiễm HCV có khoảng 60% không có triệu chứng, 39% cảm thấy mệt giống như cảm cúm, chán ăn, buồn nôn, có thể đau khớp, đau bụng nhẹ, ít khi có biểu hiện vàng da, sậm màu nước tiểu, chỉ 1% có các biểu hiện nặng. Thông thường, sau khi bị nhiễm sẽ ủ bệnh 2 - 6 tuần. Giai đoạn đầu gọi là nhiễm cấp, thường kết thúc sau 12 tuần. Có người sau 6 tháng bị nhiễm, cơ thể không loại trừ hết virus tự khỏi mà chuyển sang nhiễm mạn. Thể mạn thường âm thầm, kéo dài hàng chục ( 10 - 40) năm, chỉ phát hiện được khi đã có diễn biến nghiêm trọng ( xơ gan, báng bụng, giãn mạch máu đường tiêu hóa, vỡ mạch máu gây chảy máu ồ ạt, tử vong). Trong tổng số nhiễm có khoảng 15% tự khỏi, 85% chuyển qua thể mạn ( chronic). Trong số 85% chuyển quan thể mạn thì có 20% bị sơ gan ( cirrhosis) và có khoảng 3% trong số xơ gan bị ung thư gan.
Thời gian tiến triển của viêm gan C thay đổi tùy từng người, khó dự đoán chính xác. Có người bị viêm gan mạn ít thay đổi trong thời gian 20-30 năm, trong khi có người bị viêm gan mạn lại chuyển sang xơ gan chỉ sau 10 năm hay ngắn hơn. Tốc độ tiến triển của bệnh không phụ thuộc vào tuýp gen hay vào số lượng virus hiện hữu. Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho rằng có những yếu tố làm cho viêm gan C tiến triển nhanh hơn, nặng hơn: lớn tuổi ở thời điểm nhiễm, nam giới, đồng nhiễm HIV, đồng nhiễm HBV, uống rượu, hút thuốc lá, thừa cân, béo phì, tiểu đường,...
Triệu chứng do nhiễm HCV thường ít, không rõ ràng. Khi viêm cấp hay mạn có một số người có triệu chứng những cũng có người không có triệu chứng gì, sống khỏe mạnh. Tùy theo giai đoạn viêm gan mà triệu chứng có thay đổi chút ít.
Viêm gan C cấp: Giống như bị cúm, mệt mỏi nhẹ đến nặng, ăn không ngon, tiêu chảy, chướng và đau vùng bụng, buồn nôn, nôn, khó tiêu, nhức bắp thịt, khớp, nhức đầu, sốt, đổ mồ hôi về đêm, vàng da.
Viêm gan C mạn: Mệt mỏi nhẹ đến nặng, ăn không ngon, đau vùng bụng, buồn nôn, khó tiêu, nhức bắp thịt, khớp, nhức đầu, sốt, rối trí, tâm thần bất thường, trầm cảm.
Viêm gan C giai đoạn cuối (xơ gan): Mệt mỏi nhẹ đến nặng, ăn không ngon, chướng bụng, đau vùng bụng, buồn nôn, nôn, khó tiêu, sốt, nhức bắp thịt, khớp, nhức đầu, chóng mặt, tiểu nhiều, phù, thị lực giảm sút, nhận thức chậm chạp, không tập trung, tâm thần bất thường, rối loạn tinh thân, trầm cảm.
Có một số triệu chứng được cho là có liên quan đến HCV: một trong các triệu chứng đó là tự miễn ( autoimmune) khi chính hệ thống miễn nhiễm lại tấn công vào các mô thịt của cơ thể. Ở người viêm gan mạn có thể có hội chứng khô mắt và miệng ( sjogren), viêm thận ( glomerulonephritis), tắc nghẽn mạch máu (Thrombosis), da loang trắng và sưng ( lichen planus), da nổi ban do nắng ( porphyria cutanea tarda), viêm khớp (arthritis), bệnh tuyến giáp ( thyroid), viêm mạch máu ( vasculitis), tích tụ chất đạm và máu trong thận, da, dây thần kinh (cryglobulinemia). Những triệu chứng nói trên thường xuất hiện trong giai đoạn cuối viên gan nặng. Tuy nhiên cũng có người bị viêm gan nhưng không có bất cứ triệu chứng bất thường nào.
2, Cách xác định nhiễm và mức nhiễm
Do triệu chứng viêm gan C ít, không rõ ràng nên chỉ dựa vào lâm sàng là chưa đủ à cần xét nghiệm để xem có bị nhiễm HCV không, nhiễm ở mức nào cũng như đánh giá kết quả điều trị.
Thử nghiệm kháng thể HCV:
Thử nghiệm ELISA: là thử máu đơn giản để tìm kháng thể HCV.
Thử nghiệm RIBA: là thử nghiệm tìm kháng thể lần thứ hai, có thể dùng sau thử nghiệm ELISA nhằm xác nhận sự có mặt của kháng thể HCV.
Khi thử nghiệm có khàng thể HCV chưa hẳn là người đó đang mắc bệnh mà có thể người đó đã nhiễm HCV ở một thời điểm nào đó từ trước mà có kháng thể HCV nhưng đã qua khỏi. Muốn xác định người đó hiện đang mắc bệnh phải xét nghiệm sự có mặt của HCV trong máu bằng kĩ thuật PCR.
Thử nghiệm số lượng HCV:
Là thử nghiệm đo số lượng HCV trong máu. Thường tính số lượng HCV trong 1ml máu. Các thử nghiệm về số lượng HCV dùng để xác định nhiễm HCV cấp, để chọn cách điều trị thích hợp, để đánh giá hiệu quả điều trị. Tuy nhiên chưa có sự xác minh về mối tương quan giữa số lượng HCV và sự phát triển của bệnh.
Thử nghiệm xác định tuýp gen HCV:
Thử nghiệm này nhằm xác định người bệnh bị nhiễm HCV tuýp gen nào, từ đó có cách điều trị thích hợp bởi HCV có 6 tuýp gen, mỗi tuýp gen HCV có đáp ứng khác nhau với thuốc.
Thử nghiệm chức năng sinh hóa của gan:
Khi tế bào gan bị tổn thương, hủy hoại, các enzym gan ( hay gọi là men gan) tiết vào máu nhiều, nên xét nghiệm enzym gan sẽ cho biết tình trạng gan bị tổn thương hủy hoại, cụ thể là sẽ cho biết tình trạng chức năng gan. Enzym gan cần xét nghiệm là AST ( aspartate amino transferase trước đây gọi là SGOT) và ALT ( alanin amino transferase, trước đây gọi là SGPT). Nhiễm HCV thì enzym gan tăng (gấp 2-3 lần so với lúc chưa bị nhiễm HCV).
Sinh thiết gan:
Sinh thiết hay thử mẫu tế bào gan để xác định mức độ viêm, số lượng sẹo, tình trạng sức khỏe của gan, đồng thời cũng là cách xác định hiệu quả điều trị ( thông thường khi bị bệnh nhu mô gan bị hư hại, khi khỏi bệnh, nhu mô gan được phục hồi).
3, Tác hại của virus viêm gan C
Tỷ lệ lưu hành HCV gấp 5 lần HIV. Theo WHO, thế giới có 170 triệu người nhiễm (2005). Theo một số nghiên cứu, ở nước ta, tỷ lệ nhiễm chiếm khoảng 2% dân số ( năm 2000) gần bằng với tỷ lệ ở nước Mỹ ( ước 1,8%) nhưng theo ở một số bệnh viện tỷ lệ nhiễm HCV chiếm tới 39% trong tổng số người bị viêm gan do virus, ước chiếm tới 9-14% dân số (2005). Có thể là sau này nhân dân quan tâm đến sức khỏe, các bệnh viện có điều kiện xét nghiệm, nên con số phát hiện nhiễm HCV cao hơn. Mới đây nhất ( 28/7/2014) Bộ Y tế ước tính ở nước ta có 6 triệu người nhiễm HCV. Dẫu chỉ để tham khảo nhưng con số trên cho biết tình trạng nhiễm HCV đang trở nên phổ biễn, cần phát hiện điều trị sớm, đúng, kiên trì. Nếu không, vài chục năm sau, sẽ tồi tệ hơn, vì mức độ lây nhiễm HCV khá cao.
HCV gây ra 28% số trường hợp xơ gan, 26% số trường hợp ung thư gan trên toàn cầu với 500.000 trường hợp tử vong mỗi năm ( theo Lozano - 2012). Một thống kê của Viện Sức khỏe Quốc gia Mỹ ( NIH) cho biết: tại Mỹ ước có 4 triệu người nhiễm, mỗi năm có 8 đến 10 nghìn người chết, dự tính sẽ tăng gấp 3 lần trong 10 năm tới, đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhu cầu thay ghép gan.
Các nước thu nhập thấp, trung bình chiếm hơn 80% gánh năng HCV trên toàn cầu với tỷ lệ nhiễm nhiều nhất ở Nam Á, Đông Á, Bắc Phi, Trung Đông, Đông Nam Á.
Nguồn: DS. CKII BÙI VĂN UY - BS. VŨ TRUNG HẢI